Voel je je extreem moe en gaat deze vermoeidheid maar niet over?
Ervaar je je leven als chaotisch?
Kun je soms niet helder nadenken?
Heb je het gevoel dat je het overzicht en de controle over je leven aan het verliezen bent?
De oorzaak van al deze klachten kan surmenage zijn. In dit artikel leg ik je uit hoe surmenage ontstaat en wat jij kunt doen om er vanaf te komen.
Doel van dit artikel: In dit artikel leg ik je duidelijk uit wat surmenage is. Ik bespreek ook de typische klachten en symptomen van surmenage en ik geef je enkele nuttige tips om surmenage te behandelen én te voorkomen.
Wat is surmenage?
De betekenis van surmenage is overspannenheid. Als je geen medische achtergrond hebt, zal deze term je waarschijnlijk nog niet zoveel zeggen.
Surmenage is afgeleid van het Frans en betekent ‘vermoeidheid als gevolg van te veel geestelijke of lichamelijke activiteit en de stoornissen die daaruit voortvloeien’.
Bij surmenage heb je het gevoel dat je niet langer in staat bent om met de stress van het dagelijkse leven om te gaan.
Alles wordt je te teveel en je voelt je moe. Deze vermoeidheid uit zich in allerlei lichamelijke en geestelijke klachten.
Bij surmenage zorgen aanhoudende problemen ervoor dat je leven plots zwaarder gaat wegen: je draaglast wordt groter dan je draagkracht.
Draagkracht
Draagkracht betekent het vermogen tot het dragen van lasten.
Draaglast ontstaat wanneer je meer dingen op je agenda hebt dan je eigenlijk aankunt.
Is stress van korte duur (bijvoorbeeld als je gaat verhuizen) dan wordt je draagkracht tijdelijk overbelast.
Meestal is dit geen probleem. Al wat je nodig hebt is een rustige periode om je draagkracht en draaglast weer in balans te brengen.
Houdt stress langere tijd aan (bijvoorbeeld door financiële problemen of gezinsproblemen) dan wordt je draaglast groter dan je draagkracht. Je geraakt uit balans en bijgevolg geraak je overspannen.
We leven in een veeleisende maatschappij waarin onze draagkracht behoorlijk op de proef wordt gesteld.
Er wordt constant meer van ons gevraagd dan we eigenlijk aan kunnen. Hierdoor wordt het steeds lastiger om onze ‘lasten’ te dragen.
Als je lichaam en je geest niet langer het hoofd kunnen bieden aan al deze verwachtingen, dan raak je overspannen.
Wat surmenage precies is wordt heel duidelijk uitgelegd in onderstaande video.
Wat zijn surmenage klachten en symptomen?
Misschien besef je in eerste instantie niet dat je klachten en symptomen te wijten zijn aan surmenage.
De klachten en symptomen die je bij surmenage ervaart hebben echt wel een diepere oorzaak, namelijk chronische stress.
Een beetje stress is helemaal niet zo erg. Stresshormonen helpen je namelijk om te overleven in gevaarlijke situaties. Blijven deze stresshormonen echter in grote hoeveelheden in je lichaam aanwezig dan kunnen er vervelende en zelfs gevaarlijke klachten opduiken.
Dat wordt trouwens door verschillende onderzoeken bewezen. Een acute stressrespons kan schadelijk worden als deze herhaaldelijk of voortdurend wordt geactiveerd.
#1: Vermoeidheid
Vermoeidheid staat met stip op nummer 1 bij surmenage.
Als stress zich opstapelt door uitdagende situaties in je leven kan dit je emotioneel flink schaden.
Je hebt het gevoel niet helder meer te kunnen nadenken. Je verliest je concentratievermogen. Misschien ben je er met je hoofd ‘niet meer bij’.
Onderzoek van het centrum voor neurale besluitvorming aan de Temple Universiteit heeft uitgewezen dat we daadwerkelijk een ‘brain freeze’ kunnen ervaren als we onder stress staan.
Hoe komt dit?
In stressvolle situaties gaat alle energie naar het amygdala-gebied in de hersenen. Dit gebied is verantwoordelijk voor emotionele reacties. Dit betekent meteen ook dat er energie wegvloeit uit je prefrontale cortex, het gebied dat verantwoordelijk is voor nadenken en besluitvorming.
Ook lichamelijke vermoeidheid en surmenage gaan hand in hand.
Bij stress produceren je bijnieren verschillende stresshormonen: cortisol, adrenaline en noradrenaline. Deze hormonen zorgen ervoor dat je er in je lichaam energie vrijkomt om te vechten of te vluchten in gevaarlijke situaties.
Bij chronische stress blijven je bijnieren dit hormoon produceren en geraken ze uitgeput. Deze uitputting van de bijnieren vertaalt zich in lichamelijke vermoeidheid.
#2: Spier- en gewrichtspijn
Onder invloed van stresshormonen spannen je spieren zich op. Dit kan leiden tot stijfheid in bijna elk deel van je lichaam.
Je kent vast wel het gevoel dat je spieren stijf aanvoelen na een avondje in de sportschool.
Dat is normaal. Tijdens het sporten verbruiken spiercellen namelijk heel veel energie en hebben ze meer zuurstof nodig. Indien de geleverde zuurstof ontoereikend is, wordt er melkzuur gevormd.
Dit melkzuur stapelt zich na een tijdje op in de spiercellen. Dit alles leidt tot een ontstekingsreactie met stijfheid en pijn.
Stress heeft net dezelfde invloed op je spieren. Je spieren hebben heel veel energie nodig om te ‘vechten’ of te ‘vluchten’. Vaak adem je niet correct als je onder stress staat waardoor je spieren niet voldoende voedingsstoffen (lees: zuurstof) krijgen.
Resultaat: er wordt – net zoals bij intensief sporten – melkzuur gevormd. Het gevolg is eenzelfde ontstekingsreactie in je spieren met diezelfde stijfheid en diezelfde pijn.
Deze spier- en gewrichtspijn bij surmenage kan trouwens ook een andere oorzaak hebben.
Chronische stress heeft ook een negatieve invloed op je immuunsysteem. Het is vooral het stresshormoon cortisol dat de werking van je afweersysteem onderdrukt. Hierdoor ben je minder bestand tegen infecties en ziekten.
Infecties zorgen voor ontstekingen in het lichaam wat een hele reeks symptomen kan veroorzaken, waaronder spier- en gewrichtspijn. Onderzoek heeft trouwens ook uitgewezen dat stress de auto-immuunziekte spierreuma in de hand werkt.
#3: Slaapproblemen
Als je overspannen bent dan lijkt het wel of je geest helemaal niet meer tot rust komt.
Je blijft maar piekeren over hoe je je voelt, hoe je alles beter georganiseerd krijgt en over de lichamelijke klachten die je ervaart.
Als je ’s avonds tot rust wilt komen is er altijd dat stemmetje in je hoofd dat jou vertelt dat je je zorgen moet maken. Hierdoor kun je de slaap niet vatten wat op zijn beurt weer stress in de hand werkt.
De cirkel is rond. Gepieker zorgt voor slaapproblemen. Stresshormonen blijven door je lijf gieren. Je kunt niet slapen en je krijgt slaaptekort. Resultaat: het eerste en meest voorkomende symptoom van surmenage steekt de kop op: vermoeidheid.
Uit onderzoek, gepubliceerd in het ‘Journal of Sleep Research’, kwam naar voren dat surmenage als gevolg van stress niet alleen kan leiden tot een verstoorde nachtrust maar dat je er zelfs insomnia of chronische slapeloosheid kunt door ontwikkelen.
#4: Kortademigheid
Ik hoef je waarschijnlijk niet te vertellen hoe beangstigend kortademigheid kan zijn.
Als je ontspannen bent dan adem je langzaam en gelijkmatig via je buik.
Onder invloed van stress verandert je ademhalingspatroon. Je gaat dieper en sneller ademen en je ademhaling komt vanuit je borst in plaats vanuit je buik.
Deze manier van ademen verstoort de balans tussen zuurstof en koolstofdioxide in je bloed. Je ademt te veel zuurstof in en je ademt te veel koolstofdioxide uit.
Hierdoor kun je gaan hyperventileren en het gevoel krijgen dat je kortademig bent. Hyperventilatie zorgt trouwens ook voor heel wat andere klachten waar je je zorgen in kunt maken. Resultaat: je stressniveau gaat nog meer de hoogte in en surmenage is een feit.
#5: Prikkelbaarheid
Je hebt een zware werkdag gehad. Op weg naar huis belt je vriend je om nog snel even boodschappen te doen en om zijn hemden van de stomerij te halen. Je was al bijna thuis maar je maakt toch rechtsomkeert.
Bij thuiskomst plof je de tassen met boodschappen op het aanrecht en gooi je de stapel hemden op het bed. Je schopt je schoenen uit en ploft je op de bank. Je vriend vraagt hoe je dag was en je snauwt hem toe: “Zie je dan niet hoe fijn mijn dag was? Druk, heel druk!”
Als dingen zich maar blijven opstapelen dan is het onvermijdelijk dat de bom in jezelf barst.
Vergelijk het met het vasthouden van een fles water. Hoe moeilijk is het om een fles water boven je hoofd te houden gedurende een minuut?
En hoe moeilijk is het als je dit een uur lang wilt doen? Stel je voor dat je de hele dag een fles water boven je hoofd moet houden… Je kunt je vast wel voorstellen wat er na een paar uur gebeurt: je laat de fles vallen en deze spat uit elkaar op de grond.
Zo is het ook met overspannen zijn. Na verloop van tijd gaat alles te zwaar wegen en heb je de kracht niet meer om alles te dragen.
Je gevoelens en emoties spatten als een fles water uit elkaar wat prikkelbaarheid of een kort lontje tot gevolg heeft.
Hoewel je bij deze klachten misschien meteen aan een burn-out denkt zijn beide termen niet helemaal hetzelfde.
Hoe lang duurt surmenage?
Helaas kan ik je op deze vraag geen eenduidig antwoord geven.
Over het algemeen is een herstelperiode van zo’n 6 tot 7 weken voldoende om weer in balans te komen.
Hoe lang je persoonlijke herstel duurt zal afhangen van hoe jij met surmenage omgaat en de mate waarin jij stress vermijdt.
Wat is het verschil tussen surmenage en burn-out?
Een burn-out is een van de gevaarlijkste gevolgen van werkstress. Hoewel een burn-out niet noodzakelijk werk gerelateerd is, werkt stress op het werk deze wel in de hand.
Een burn-out is een bijzonder ernstige vorm van overspanning. Bij een burn-out voel je je volledig uitgeput. Je voelt je letterlijk opgebrand.
Surmenage is meer het gevolg van de stress die in je dagelijkse leven ervaart (je gezin, boodschappen die je moet doen, diverse afspraken die je hebt, combinatie werk-gezin, administratie die je moet bijhouden, enz…). Wordt surmenage niet op tijd behandeld of laat je deze toestand aanslepen, dan kan dit wel leiden tot een burn-out.
Om de diagnose van surmenage te stellen moet volgens het Nederlands Huisartsen Genootschap aan 4 criteria voldaan worden:
5 beste surmenage behandeling tips
Om overspannenheid op korte termijn aan te pakken geef ik je graag volgende tips.
Tip 1: Neem voldoende tijd voor ontspanning en rust
Spanningsklachten en een verlies aan controle (tekortschietende stresshantering) zijn belangrijke symptomen van surmenage.
Door regelmatig te ontspannen laad je je lichaam en je geest weer op. Hierdoor ben je meer bestand tegen stress.
Heb je het gevoel dat je geen tijd hebt voor ontspanning? Net dan is je ontspannen belangrijker dan ooit!
Probeer elke dag iets te ondernemen wat voor jou ontspannend werkt. Dat kan een wandeling zijn, een boek lezen, een eindje fietsen, lekker onderuit op de bank zitten met een kopje thee.
Ook ontspanningsoefeningen, yoga, mindfulness of meditatie zijn prima manieren om je te ontspannen.
Nog nooit gemediteerd?
Onderstaande video laat je er kennis mee maken:
Ook nog nooit aan yoga gedaan?
Onderstaande video laat je zien hoe het moet:
Tip 2: Ga na waardoor je overspannen geraakt
En dat brengt mij gelijk bij het volgende punt. Want eenmaal tot rust gekomen, is het belangrijk om na te gaan waardoor je zo overspannen geraakte.
Weet je waardoor je overspannen raakt? Dan is het tijd om over te gaan naar de volgende tip.
Tip 3: Reflecteer hoe je met bepaalde situaties omgaat
Ga voor jezelf na hoe je met bovenstaande problemen omgaat.
Nu je weet hoe je met deze situaties omgaat is het tijd om deze concreet op te lossen.
Tip 4: Probeer oplossingen te vinden voor situaties die je stress bezorgen
Kijk of er oplossingen zijn voor de problemen waar je tegenaan loopt.
Uitstelgedrag werkt stress alleen maar in de hand. Heb je onbetaalde facturen zorg er dan voor dat deze zo snel mogelijk betaald worden. Is je financiële situatie echt uitzichtloos, roep dan hulp in bij overheidsinstanties.
Als het je even teveel wordt dan is het prima om hulp te vragen. Familieleden, vrienden of collega’s kunnen je helpen om je draaglast te verlagen.
Neig je naar perfectionisme? Wees dan wat aardiger voor jezelf. Onthoud heel goed dat je helemaal niet zo streng moet zijn voor jezelf.
In een latere fase kun je proberen de oplossingen stap voor stap uit te voeren. Zo leer je surmenage in de toekomst te voorkomen.
Ik hoop dat je aan de hand van dit artikel begrijpt waar het op aankomt als je surmenage wilt behandelen en voorkomen.
Inderdaad! Stress zoveel mogelijk uit je leven bannen.
Tip 5: Overspannenheid op lange termijn aanpakken
Het is heel belangrijk om de klachten en symptomen van surmenage serieus te nemen.
Voel je je overspannen dan kun je naar je huisarts gaan om te kijken of je een behandeling met medicijnen kunt krijgen om je klachten onder controle te houden.
Bij stress en surmenage worden vaak benzodiazepines voorgeschreven. Echter gaan deze medicijnen er nooit voor zorgen dat je van surmenage geneest.
Waarom? Omdat je de oorzaak van surmenage hiermee niet aanpakt.
Stress aanpakken lijkt voor jou misschien een onmogelijke opdracht. Dat begrijp ik, maar ik heb goed nieuws. Er bestaan heel efficiënte manieren om met stressgevoelens en spanningsklachten om te gaan.
In mijn e-boek ‘Het Stressvrij Geheim’ ga ik er dieper op in. Doe allereerst de gratis Stresstest hieronder.
Na deze test krijg je je persoonlijke resultaten te zien en krijg je ook het e-boek helemaal gratis in je mailbox toegestuurd.
