Ervaar jij innerlijk veel emoties en vind je het soms moeilijk om deze onder controle te houden?
Kan jij een ruzie maar moeilijk loslaten en komt deze heftiger bij jou binnen dan bij andere mensen?
Pieker je vaak over de manier waarop je in een bepaalde situatie hebt gereageerd?
Dan ben je misschien een hooggevoelig persoon.
Wil je te weten komen of je reacties inderdaad het gevolg zijn van hooggevoeligheid? Dan kan dit artikel je hierbij helpen.
Doel van dit artikel: In dit artikel kom je te weten wat hooggevoeligheid is. Ik leg je haarfijn het verschil uit tussen hoogsensitiviteit en hooggevoeligheid. Aan de hand van de typische kenmerken kun je nagaan of je een hooggevoelig persoon bent. De tips zullen je helpen om beter met je hooggevoeligheid om te gaan.
Wat is hooggevoeligheid?
Hooggevoelig en hoogsensitief worden vaak met elkaar verward of in dezelfde betekenis gebruikt. Toch zijn dit twee verschillende begrippen. Hoe hooggevoeligheid en hoogsensitiviteit van elkaar verschillen, komt later in dit artikel uitgebreid aan bod.
Ik kan je wel al verklappen dat hoogsensitiviteit vooral met zintuigen te maken heeft en hooggevoeligheid met emoties.
Als je hooggevoelig bent, dan ervaar je dingen emotioneel anders dan andere personen. Je reacties op bepaalde dingen of situaties kunnen heel hevig zijn en vaak ga je op een andere manier om met dingen die jou overkomen. Dit kan je kwetsbaar maken.
Het bijzondere aan deze reacties, is dat je deze vaak zelf niet in de hand hebt. Heel wat externe factoren kunnen je reacties beïnvloeden: angst, stress, traumatische ervaringen, hoogsensitiviteit, enz...
Ben je hooggevoelig, dan is je reactie soms heftiger dan andere mensen zullen reageren op situaties.
Reacties van anderen
Als hooggevoelig persoon kan het zijn dat je niet altijd begrepen word. Sommige mensen maken uit onwetendheid opmerkingen zoals: “Je huilt wel erg vaak, hé.” of “Jij hebt altijd een kort lontje.” Als je dit te horen krijgt van iemand die je eigenlijk gewoon niet begrijpt is dit heel vervelend.
Als andere vinden dat je zo overkomt, betekent dit niet perse dat dit je ware aard is. Heel vaak liggen omstandigheden aan de basis van je hooggevoeligheid.
Hooggevoelige personen worden vaak omschreven als mensen met een kort lontje of als huilebalken.
Bij anderen kom je inderdaad vaak zo over, maar dit betekent niet noodzakelijk dat dit je ware aard is. Heel vaak liggen omstandigheden aan de basis van je hooggevoeligheid.
Het goede nieuws is dat je hieraan iets kunt doen. Wat precies, kom je wat verderop in dit artikel te weten.
Laat ons eerst even nagaan wat de kenmerken van hooggevoeligheid precies zijn.
Kenmerken van hooggevoeligheid (HSP)
Ik krijg vaak de vraag wat hooggevoeligheid precies is.
Als antwoord op deze vraag heb ik een paar kenmerken van hooggevoeligheid op een rijtje gezet.
Lees deze even goed door om te weten te komen of jij hooggevoelig bent:
#1 Je kan heel heftig reageren in bepaalde situaties
Als hooggevoelig persoon kun je heel heftig reageren in bepaalde situaties.
Omdat je zenuwen zo gespannen staan, heb je je reacties vaak zelf niet onder controle. Je weet best wel dat je te fel reageert, maar dit is sterker dan jezelf.
#2 Je bent erg emotioneel in bepaalde situaties
Emotionele reacties zijn heel typisch voor jou. Een discussie met je beste vriendin kan je zo van streek maken dat je in huilen uitbarst.
Een romantische film vinden heel wat mensen prachtig, maar als hooggevoelig persoon ga jij hier zo in op dat je vaak in tranen uitbarst. Ook films met dieren kunnen je heel sentimenteel maken.
#3 Je bent heel weekhartig en empathisch
Als hooggevoelig persoon heb je de neiging om alle negatieve en pijnlijke gevoelens van anderen in je op te nemen.
Je begrijpt de pijn en het verdriet van anderen zo goed dat je deze emoties als het ware zelf voelt. Heel veel mensen kunnen dit in jouw waarderen.
#4 Je vind het soms moeilijk om dingen los te laten
Ook angst of pijn van anderen voel je heel goed aan en je kunt hier dagenlang over piekeren. Je wilt oplossingen bedenken, maar beseft tegelijkertijd ook dat je machteloos staat tegenover de pijn en het verdriet van anderen.
#5 Je verdrinkt als het ware in je eigen gevoelens
Een heftige uitbarsting of een emotionele reactie kan je zo van streek maken dat je verdrinkt in de gevoelens die deze bij jou hebben veroorzaakt.
Niet alleen blijf je stilstaan bij je eigen reacties, maar ook bij deze van anderen.
#6 Piekeren over reacties
Hooggevoelige personen kunnen uren- of dagenlang piekeren over de manier waarop ze gereageerd hebben en over de manier waarop anderen gereageerd hebben.
Stel: je hebt geïrriteerd gereageerd op iets wat je buurvrouw opmerkte.
Als hooggevoelig persoon vraag je je lange tijd na het voorval nog steeds af of je wel op de juiste manier hebt gereageerd en of je reactie haar soms heeft gekwetst.
Dit piekeren werkt ook in omgekeerde richting. Als iemand jou een vervelende opmerking heeft gegeven, dan kun je hier dagenlang over nadenken.
#7 Je schaamt je vaak voor je gedrag
Anderen begrijpen niet altijd waarom je zo geïrriteerd en emotioneel reageert.
Vaak denken ze dat dit onderdeel uitmaakt van je karakter, dat je nu eenmaal een zeurpiet of een moeilijk mens bent.
Jij weet dat dit niet zo is en daarom schaam je je vaak voor je gedrag. Je zou best willen dat je wat minder snel reageert of dat je minder emotioneel bent.
#8 Je denkt vaak ‘het zal wel aan mij liggen’
Niet iedereen kan goed met hooggevoelige mensen om. Een emotionele uitbarsting, of deze nu agressief of sentimenteel is, wordt vaak verkeerd begrepen.
Het gebeurt dan ook heel vaak dat anderen het gezelschap van hooggevoelige mensen gaan vermijden. Vermeden worden ervaren de meeste mensen als heel vervelend.
Toch kunnen niet-hooggevoelige mensen hier vrij goed mee om. Ze gaan ervan uit dat anderen ooit wel zullen bijdraaien.
Hooggevoelige personen kunnen hierdoor echter zo van streek geraken dat ze de schuld hiervoor bij henzelf zoeken.
#9 Moeilijk om kunnen gaan met verdriet
Als hooggevoelig persoon ga je vaak heel intens en moeilijk om met verdriet. Net omdat je al snel emotioneel reageert kan verdriet zo overweldigend zijn dat dit je helemaal niet meer loslaat.
Meld je aan voor mijn gratis training:
In 5 stappen naar een stress- en zorgen vrij leven
Leer in onze training leer je hoe:
Meld je aan voor mijn gratis training:
In 5 stappen naar een stress- en zorgen vrij leven
Leer in onze training leer je hoe:
#10 Depressieve gevoelens
Het is niet altijd makkelijk om als hooggevoelig persoon je mannetje te staan in onze samenleving.
Enerzijds weet je dat je op bepaalde zaken irrationeel reageert, anderzijds zijn deze reacties sterker dan jezelf.
Deze complexiteit van hooggevoeligheid kan leiden tot depressieve gevoelens.
Als je hierbij ook nog eens het gevoel krijgt dat je door anderen niet begrepen wordt, kun je in een sociaal isolement terechtkomen.
Dat is meteen ook de reden waarom hooggevoelige personen gevoelig zijn voor sociale fobieën.
Heb ik een hooggevoelig kind?
Net zoals volwassenen kunnen ook kinderen hooggevoelig zijn.
Ook bij kinderen kan hoogsensitiviteit aan de basis liggen van hooggevoeligheid.
Hoogsensitieve volwassenen nemen veel meer indrukken op en hebben meer tijd nodig om deze te verwerken. Dat is bij hoogsensitieve kinderen niet anders.
Als volwassene merk je vaak dat je inderdaad veel rustiger wordt als je je een tijdje kunt terugtrekken en je van allerlei indrukken kunt ontdoen.
Je laadt dan je batterijen weer op zodat de kans op hooggevoeligheid kleiner wordt. Bij kinderen ligt dit echter niet zo eenvoudig en hooggevoeligheid is hier dan ook vaak het gevolg van.
Typisch voor hooggevoelige kinderen is dat ze vaak woede-uitbarstingen hebben of dat ze vaak huilen.
Ook stemmingswisselingen zijn heel typisch voor hooggevoelige kinderen.
Ik haalde het al even aan: hooggevoeligheid kan in verband staan met hoogsensitiviteit. Wil je meer weten? Lees dan mijn artikel 'Hoogsensitief kind? 10 Kenmerken & Adviezen Voor Ouders'.
In de volgende rubriek leg ik je het verschil tussen hooggevoeligheid en hoogsensitiviteit haarfijn uit.
Hooggevoelig of hoogsensitief?
Hooggevoelig en hoogsensitief worden vaak door elkaar gebruikt. Toch betekenen deze begrippen niet hetzelfde.
Wat nu precies de verschillen zijn, zal ik je in deze rubriek zo goed mogelijk proberen uit te leggen.
Hoogsensitiviteit
Hoogsensitiviteit heeft vooral met zintuigelijke waarnemingen te maken. In het Engels zijn zintuigen trouwens ‘senses’, vandaar het woord ‘sensitief’.
Bij een hoogsensitief persoon (HSP) komen alle waarnemingen veel sterker binnen. Zo kunnen ze overgevoelig zijn voor licht of geluid. Maar ook spanningen voelen hoogsensitieve personen beter aan.
Hoogsensitieve personen zijn ook gevoeliger voor de mooie en eenvoudige dingen van het leven. Ze kunnen erg genieten van de natuur, van een mooie zomerdag of van zachte melodieën.
Net omdat bij hoogsensitieve personen prikkels zo intens binnenkomen, hebben ze meer tijd nodig dan anderen om deze te verwerken.
Er is uitgewezen dat hoogsensitieve personen vaak last hebben van een winterdepressie (Seasonal Affective Disorder (SAD)). Dit betekent natuurlijk niet dat íedere HSP hier last van heeft.
Uit onderzoek is daarnaast ook gebleken dat mensen met een winterdepressie vaak vitamine D tekort hebben.
Om hun batterijen weer op te laden trekken hoogsensitieve personen zich dan ook graag terug. Dit vinden ze niet alleen fijn, maar ze hebben dit ook nodig.
Hoogsensitiviteit is helemaal geen aandoening of ziekte, maar een karaktereigenschap.
Hooggevoeligheid
Daar waar hoogsensitiviteit vooral met zintuigelijke waarnemingen te maken heeft, spelen bij hooggevoeligheid vooral emoties een rol.
Lang niet iedereen die hoogsensitief is, is ook hooggevoelig. Maar ook het omgekeerde is perfect mogelijk: je kunt helemaal niet hoogsensitief zijn, maar wel hooggevoelig.
Vind je dit allemaal een beetje verwarrend? Als je onderstaande tekst goed doorneemt, wordt alles veel duidelijker.
In de volgende video vertelt Elena Herdieckerhoff tijdens TEDx Talks meer over wat hoogsensitiviteit is:
Hoogsensitief en hooggevoelig
Als HSP heb je tijd en ruimte nodig om alle intense prikkels te verwerken.
Vaak doe je dit het liefst alleen en op een plaats waar geen nieuwe prikkels binnenkomen.
Lukt je dit niet, dan kunnen hooggevoelige reacties het gevolg zijn. Zo kun je je sneller boos maken of vaker in huilen uitbarsten.
Hoogsensitief maar niet hooggevoelig
Hoe beter je met je hoogsensitiviteit kunt omgaan, hoe kleiner de kans dat je hooggevoelig wordt.
Je hebt dat deze ‘overprikkelingen’ zodanig in de hand dat deze niet tot emotionele uitbarstingen leiden.
Professor Elke Van Hoof verbonden aan de Vrije Universiteit van Brussel stelt naar aanleiding van verschillende onderzoeken trouwens dat hooggevoeligheid een mogelijk maar niet noodzakelijk gevolg is van hoogsensitiviteit.
Niet hoogsensitief maar wel hooggevoelig
Ook als niet-hoogsensitief persoon kun je hooggevoelig zijn.
Door aanhoudende stress kunnen je zenuwen onafgebroken op scherp staan dat je in bepaalde situaties hooggevoelig reageert.
Ook een onverwerkte gebeurtenis uit het verleden kan aan de basis van hooggevoeligheid liggen.
Ik kan heel goed begrijpen dat je het als hooggevoelig persoon vaak niet makkelijk hebt.
Daarom geef ik je dan ook graag enkele tips om hier zo goed mogelijk mee om te gaan.
Bekijk ook eens de volgende video om te begrijpen waar HSP vaak mee te maken hebben:
7 tips voor als je hooggevoelig bent
Ik kan heel goed begrijpen dat je het als hooggevoelig persoon vaak niet makkelijk hebt. Gelukkig kan ik je helpen om hier beter mee om te gaan.
Samen gaan we ervoor zorgen dat we je bijzondere eigenschappen gaan omzetten in uitzonderlijke kracht. Lees daarom onderstaande tips eens aandachtig door.
#1 Ga op zoek naar de oorzaak van je hooggevoeligheid
Eerder vermeldde ik al dat hooggevoeligheid verschillende oorzaken kan hebben. Om beter met je hooggevoeligheid om te gaan is het belangrijk om de oorzaak te achterhalen.
Is je hooggevoeligheid de oorzaak van hoogsensitiviteit?
Liggen stress, een traumatische ervaring of een burn-out aan de basis van je hooggevoeligheid?
Eenmaal je de oorzaak van je hooggevoeligheid kent, kun je gerichter te werk gaan om deze aan te pakken.
Verschillende technieken uit de traumapsychologie kunnen je helpen om beter met je hooggevoeligheid om te gaan. Een trauma in de psychologische zin van het woord, is het gevolg van een overweldigende hoeveelheid stress.
Als het je niet lukt om dit trauma te verwerken kun je allerlei klachten krijgen. Een van de klachten hiervan is dat je veel gevoeliger dan anderen gaat reageren in bepaalde situaties.
Laten we deze technieken eens van dichterbij bekijken:
EMDR-behandeling
Bij een EMDR-behandeling roep je onder begeleiding van een therapeut de traumatische ervaring weer op. Tegelijkertijd volg je met je ogen een voorwerp dat ritmisch beweegt.
Hierdoor verliest de herinnering de emotionele lading die deze bij jou heeft teweeggebracht. Door je te concentreren op deze ritmische beweging heb je minder aandacht voor wat jou een trauma heeft bezorgd.
Familieopstellingen
Je leven wordt gevormd door de familie waarin je geboren bent. Als kind neem je vaak de gevoelens en gedragingen over van een van je familieleden. Zo kun je een leven lang vasthouden aan gevoelens die eigenlijk de jouwe niet zijn. Hellinger zelf spreekt hierbij over ‘verstrikking’.
Tijdens de behandeling wordt jouw familie ‘gereconstrueerd’. Er wordt nagegaan aan wie je verstrikt bent en hoe je je kunt losmaken van deze persoon. Zo kun je deze gevoelens en gedachten loslaten en je weer je eigen emoties volgen.
Rebirth therapie
Rebirth betekent hergeboorte. Met deze therapievorm ga je terug in de tijd en ga je na welke situaties of omstandigheden bepalend waren voor jou hooggevoeligheid.
Dingen die je als kind hebt meegemaakt kunnen je immers je hele leven blijven achtervolgen. Dit kunnen trauma’s geweest zijn, bijvoorbeeld de scheiding van je ouders of de dood van een familielid.
Maar ook gebrek aan warmte of ruimte om jezelf te zijn kunnen een heel negatieve invloed op jou hebben uitgeoefend waardoor je overgevoelig bent geworden.
Hypnose
De typische HSP symptomen kun je ook met hypnose onder controle houden. Door middel van hypnose kan een zogenaamde ‘filter’ geplaatst worden zodat je je beter kunt afschermen voor prikkels van buitenaf.
Ook prikkels van binnenuit kunnen je echter hooggevoelig maken: emotionele reacties, piekeren, enz... Ook bij deze prikkels biedt hypnose verlichting. Onder hypnose kun je beter een verband zien tussen je emoties en de manier waarop je deze uit.
Ligt hoogsensitiviteit aan de basis van je hooggevoeligheid? Dan vind je in mijn artikel '25 Signalen Dat Je Hoogsensitief (HSP) Bent (Zonder Diagnose)' een tal van tips om hier mee om te gaan.
Is het vooral algemene gespannenheid die je hooggevoeligheid veroorzaakt, dan kunnen de tips in dit artikel je hier perfect bij helpen.
#2 Maak je hooggevoeligheid bespreekbaar in je relaties met anderen
Mensen kunnen behoorlijk schrikken als je heftig of emotioneel reageert.
Vaak kun je maar moeilijk op begrip rekenen als je nog maar eens behoorlijk geïrriteerd uit de hoek komt.
Hooggevoeligheid is dan ook vaak een van de redenen waarom relaties stuk lopen.
Heel belangrijk is dat je dit onderwerp bespreekbaar maakt. Leg anderen uit waarom je vaak heftig reageert.
Maak hen duidelijk dat ook jij het er vaak moeilijk mee hebt en dat je hen echt niet wilt kwetsen.
Als anderen de oorzaak kennen van je hooggevoeligheid zul je zeker op meer begrip kunnen rekenen. Op zijn beurt zal dit je een rustiger gevoel geven wat een positieve invloed kan hebben op je hooggevoeligheid.
#3 Leef gezond
Een goede nachtrust is heel belangrijk. Je weet vast wel dat vermoeidheid en prikkelbaarheid hand in hand gaan. Hoe vermoeider je je voelt, hoe groter de kans dat je fel reageert.
Ook voldoende lichaamsbeweging – het liefst in de buitenlucht – kan je helpen om rust te vinden. Hoe rustiger je je voelt, hoe kleiner de kans dat je geïrriteerd geraakt.
Door een gezonde en evenwichtige voeding blijft je bloedsuikerspiegel op peil. Maar dit is echter niet de enige reden waarom een gezonde voeding belangrijk is als je hooggevoelig bent. Bepaalde vitaminen en mineralen zorgen ervoor dat je zenuwstelsel optimaal kan werken.
Als hoogsensitief persoon heb je een gevoeliger zenuwstel waardoor prikkels extra hard bij je binnenkomen, dat zagen we eerder al. Hoe beter je zenuwstelsel werkt, hoe beter je prikkels kunt filteren.
Welke vitamines?
Vitamine B en met name B1, B6, B12 en foliumzuur, zorgen voor een betere werking van het zenuwstelsel. Deze vitamines vind je vooral in groene groenten, brood, volkorenproducten, vlees en zuivel terug.
Ook magnesium helpt je zenuwstelsel een handje om goed te werken. Dit mineraal zit vooral in groene groenten, noten en zaden, bananen, volkorenproducten en rauwe cacao.
Wil je je zenuwstelsel een echte boost geven, dan kan een vitaminekuur of een magnesiumkuur je hierbij helpen. Het belangrijkste blijft echter dat je via je voeding de nodige bouwstoffen binnenkrijgt.
#4 Vermijd stress
Als je gestresseerd bent, zul je sneller geïrriteerd reageren. Stress vermijden is dan ook een noodzaak als je hooggevoelig bent.
Misschien denk je bij stress meteen aan een stressvolle baan, druk verkeer en hoe hectisch het bij jou thuis soms kan zijn. Al deze dingen bezorgen de meeste mensen inderdaad heel wat stress. Ben je hoogsensitief, dan kunnen dingen die je eigenlijk heel fijn vindt je ook stress bezorgen.
Je hoeft echt niet alle bezienswaardigheden te bezoeken tijdens een weekendje weg. Je hoeft echt niet elk concert of elke voorstelling bij te wonen. Ook hoef je echt niet nog naar de bioscoop na een namiddagje shoppen.
Voor jou zijn deze indrukken allemaal te veel. Ze creëren chaos in je hoofd waardoor je hooggevoelig kunt worden bij normale alledaagse dingen. Je snauwt je kinderen of je man af of je barst in huilen uit omdat het je allemaal te veel wordt.
#5 Plan decompressietijd in
Letterlijk betekent decompressie ‘ontdrukken’. Af en toe de druk wegnemen is heel belangrijk als je hooggevoelig bent.
Staat er een drukke week op het werk gepland? Weet je dat je het de komende dagen qua sociale contacten heel druk zal hebben? Staan er evenementen of uitstapjes op het programma? Probeer dan ook je decompressietijd in te plannen.
Als hooggevoelig persoon weet je dat je heel heftig kunt reageren als alles je wat te veel wordt. Dit is niet leuk voor jezelf, maar ook niet voor je omgeving.
Deze decompressietijd heb je echt nodig om weer tot jezelf te komen. Je eventjes afsluiten van alle indrukken zal je goed doen waardoor je minder overgevoelig zult reageren.
#6 Aanvaard wie je bent zodat je je hooggevoeligheid kunt overwinnen
Als hooggevoelig persoon kun je dagenlang nadenken over je eigen reacties of die van anderen.
Dit moet je echt niet doen. Reacties kun je immers niet ongedaan maken en piekeren over hoe jij of iemand anders reageerde brengt je echt nergens.
Nu hoor ik je denken: dat is makkelijker gezegd dan gedaan. En gelijk heb je! Het is inderdaad niet altijd even makkelijk om je reacties op een objectieve manier te bekijken. Deze zijn immers niet ontstaan uit objectiviteit, maar uit een subjectief gevoel.
Hoe goed je ook zorgt voor jezelf en hoe goed je ook met je hooggevoeligheid probeert om te gaan, aanvaard wie je bent. Aanvaard dat prikkels iets harder bij jou binnenkomen dan bij anderen. Accepteer dat je meer tijd nodig hebt om deze te verwerken. Het is nu eenmaal zo dat je reacties soms te hevig zijn.
Probeer exact na te gaan wanneer je bepaalde reacties geeft. Geef je reacties een plaats en kader deze binnen de omstandigheden van het moment.
Hoe beter je je reacties of emoties kunt kaderen hoe beter je met deze kunt omgaan en hoe minder lang je hierover zult piekeren.
Alleen als je indrukken, emoties en reacties op de juiste manier van jou kunt afzetten, zal er plaats zijn voor positievere emoties waardoor je beter met je hooggevoeligheid zult kunnen omgaan.
Met een hsp coaching krijg je ondersteuning bij al deze punten. Klik hier voor meer informatie over online HSP therapie.
#7 Leer indrukken, emoties en reacties verwerken
Je hoort het misschien niet zo graag, maar we leven nu eenmaal in een heel prikkelrijke maatschappij. Al deze prikkels kunnen je zo overweldigen dat je er over- en hooggevoelig door wordt. Ik begrijp dat heel goed.
Daarom wil ik je in deze laatste tip nog enkele praktische hulpmiddelen meegeven om zowel prikkels als de daarbij gepaard gaande emoties op een zo goed mogelijke manier te verwerken.
Meditatie
Door te mediteren zet je je gedachten en emoties even op pauze. Je kunt op je eentje in stilte mediteren, maar er bestaat ook geleide meditatie. Hierbij begeleidt iemand jou - meestal met zijn of haar stem – in het loslaten van gedachten en emoties.
Schrijven
Je gedachten van je afschrijven kan je zeker helpen om alle emoties te verwerken. Alles wat je opschrijft, daar hoef je immers niet meer aan te denken.
Je kunt het een beetje vergelijken met een boodschappenlijstje. Eenmaal je alles hebt opgeschreven, blijven de boodschappen die je moet in huis halen niet meer door je hoofd spoken.
Bij gedachten en emoties is dit net hetzelfde. Je hoeft helemaal niet meer te denken aan wat je opgeschreven hebt. Hierdoor ontstaat er weer ruimte in je hoofd en wordt alles wat minder chaotisch.
Als je schrijft verwoord je trouwens ook je gedachten. Hierdoor kun je een heel andere kijk krijgen op wat je dwarszit of waarover je - waarschijnlijk onterecht - piekert.
Kunst
Een andere perfecte uitlaatklep om indrukken en emoties te verwerken is creatief bezig zijn. Heel wat bekende kunstenaars zijn je hierin al voorgegaan.
Persoonlijk denk ik meteen aan Vincent van Gogh. Van deze Nederlandse schilder is bekend dat hij zijn meesterwerk ‘De Sterrennacht’ schilderde toen hij voor de tweede maal een zenuwinzinking achter de rug had. Schilderen was voor hem de ideale manier om zijn gevoelens te verwerken.
Ook ‘De Schreeuw’ van Edvard Munch is een perfect voorbeeld van hoe de kunstenaar zich voelde op het ogenblik dat hij het kunstwerk schilderde.
Ga aan de slag met wat jij het liefste doet. Het belangrijkste is dat jij de ideale manier vindt om rust in je hoofd te creëren. Als je deze rust hebt gevonden, dan zul je merken dat je je bijzondere eigenschappen op een heel constructieve manier kunt inzetten.
